Introductie

Welmoed van der Velde studeerde Rechten in Groningen en promoveerde daarna in het maritiem recht op het onderwerp ‘De positie van het zeeschip in het internationaal privaatrecht’. Daarna werkte ze voor het ministerie van Justitie als wetgevingsjurist en raadadviseur en onderhandelde ze over verdragen en wetten met betrekking tot de scheepvaart in de EU in Brussel en bij de VN. Sinds 2014 werkt Van der Velde bij NHL Stenden Hogeschool. Het grootste deel van de tijd is ze lector, waarbij ze onderzoek doet samen met studenten en bedrijven. Daarnaast werkt ze als rechter in maritieme zaken bij het Tuchtcollege voor de Scheepvaart en het Hof in Den Haag. “In al die functies is maritiem recht de rode draad. Daar kijk ik naar met verschillende brillen: onderzoeker, wetgever, wetstoepasser en docent.”

Twee onderwerpen

Van der Velde gaat vervolgens in op de vraag waarom de komst van de PD voor het domein Maritiem van belang is. Momenteel gebeurt er veel in de maritieme wereld, zegt Van der Velde. “Daarbij springen twee onderwerpen steeds in het oog: het eerste is de verduurzaming van de sector en met name de reductie van emissies. Daar is onderzoek voor nodig. Het fundamenteel onderzoek naar scheepsmotoren en scheepsontwerpen gebeurt aan de TU Delft. De TU Delft geeft echter aan: we kunnen alleen daarvan alle vruchten plukken wanneer we ook weten hoe het aan boord werkt. We moeten weten hoe we de alternatieve brandstoffen aan boord krijgen en hoe de bemanning er veilig mee kan werken. Dan heb je het dus over typisch praktijkgericht onderzoek. Momenteel heb je verschillende opleidingen in het maritieme domein. Je kunt je bachelor en je master doen als maritiem officier, maar dan hield het tot voor kort op. Sinds januari 2023 kun je nu wel op doctoraatsniveau onderzoek doen. Dat komt voort uit een behoefte van de praktijk: we moeten verduurzamen en daarvoor zijn hoogopgeleide mensen met extra kennis nodig. De PD kan in die behoefte voorzien.” Van der Velde ziet de PD daarbij als complementair en niet als concurrent voor de universiteit: “We hebben dit ook echt ontworpen in goede samenwerking met de TU Delft en vanuit het besef dat we dit met zijn allen moeten doen. In die samenwerking erkennen we ook nadrukkelijk elkaars toegevoegde waarde.”

Digitalisering

Het tweede onderwerp is digitalisering, automatisering en het steeds meer gebruik maken van data. “Schepen worden steeds meer voorzien van sensoren. Het onderzoek richt zich er nu op wat je kunt doen met die data om het ontwerp van het volgende schip en de operatie ervan veiliger, efficiënter en schoner te maken. Onderzoek kortom naar autonome systemen en het gebruik van data, inclusief de daarbij horende vraagstukken van cybersecurity.”

Vanuit het eigen vakgebied van Van der Velde – jurist – zit het onderzoek bij de twee onderwerpen vooral op de scheidslijn tussen nieuwe technologie en regels. “Enerzijds heb je strengere regels rond emissies en is de vraag hoe je daar met innovatie aan kunt voldoen. Anderzijds is er het snijvlak tussen recht en technologie: we willen iets innoveren – bijvoorbeeld met minder bemanning varen en meer gebruik maken van geautomatiseerde systemen – en we willen weten of de wet de ruimte daarvoor biedt. Bijvoorbeeld om gebruik te maken van een onbemand surveyschip.”

Het domein Maritiem heeft momenteel acht PD-kandidaten op het oog. NHL Stenden start in 2023 met drie kandidaten. De eerste daarvan start in september 2023 en gaat zich bezighouden met de vraag hoe je het ontwerp en de validatie van kustverdedigingswerken – ‘dijken’ – kunt verbeteren. Dit onderzoek draagt bij aan de bescherming van Nederland tegen de stijging van de zeespiegel De andere twee onderwerpen zijn gekoppeld aan internationale onderzoeksprojecten, die NHL Stenden doet. De een gaat over datadriven shipdesign, het gebruikmaken van data bij het ontwerp van schepen. Het is onderdeel van een EU Horizonproject, Smart European Shipbuilding. NHL Stenden werkt hierbij samen met een aantal Scandinavische partners. Het andere onderwerp gaat over het gebruik van batterijen en brandstofcellen bij zeeschepen. “Dit onderwerp is multidisciplinair, want er zit zowel een technisch aspect aan – hoe ontwerp je het en hoe werkt het aan boord – als een vraagstuk voor ons: hoe leiden we hiervoor de huidige en toekomstige professionals op? Het betekent namelijk dat de huidige professionals die we opleiden aanvankelijk nog met de bestaande techniek zullen gaan werken, maar dat ze in verband met de strengere emissie-eisen over een aantal jaren met andere nieuwe technieken zullen moeten leren omgaan. Daar komt nog bij dat je nu nog niet weet welke techniek het zal worden. Het meest waarschijnlijk is overigens dat het een combi wordt.” Bij het laatste onderwerp – hoe bereid je studenten voor op de verschillende scenario’s – werkt NHL Stenden samen met alle maritieme opleidingen in Nederland.

Mooie piramide

Van der Velde is positief over de introductie van de PD in het onderwijsveld: “Het zorgt ervoor dat je als hogeschool in staat blijft de juiste mensen op te leiden voor een heel snel veranderende praktijk. Als je daarnaast PD-ers opleidt die een rol blijven spelen in het onderwijs, zorg je ervoor dat zij weer het niveau van de master verder kunnen opkrikken. Net zoals masters in het onderwijs het niveau van de bachelors verder omhoog kunnen halen. Op deze manier heb je een mooie piramide: je ontwikkelt nieuwe kennis voor de praktijk, die je ook in het onderwijs brengt; je leert zelf onderzoek doen op het hoogste niveau en je zorgt voor een goede aansluiting tussen onderwijs en praktijk. In die zin snijdt het mes aan meerdere kanten.”

Ze noemt nog een voordeel: “Een mooie bijvangst van het feit dat de PD in dit domein is ontwikkeld in samenwerking met onder meer Hogeschool Rotterdam en de TU Delft is, dat de samenwerking intensiever is geworden. Het heeft bovendien geleid tot de oprichting van een lectorenplatform, waarbij ook Amsterdam, de Hanze en Zeeland zich hebben aangesloten. Op die manier werken alle maritieme opleidingen nu samen. Inmiddels is zelfs de eerste gezamenlijke onderzoeksvraag van aan dit platform verbonden lectoren al gehonoreerd.”