Introductie

Myrna Pelgrum-Keurhorst werkt als hoofddocent-onderzoeker Gepersonaliseerde Zorg bij het lectoraat Smart Health aan de Saxion University of Applied Sciences. Ze ziet vanuit de inhoudelijke betrokkenheid de behoefte aan een vervolgstap binnen het hbo-stelsel zoals de professional doctorate. Binnen de PD is Pelgrum ambtelijk secretaris voor het Graduate Committee en het Graduate Network. “Ik probeer als linking pin het overzicht te houden in de community van tien hogescholen die bij de pilot in dit domein betrokken zijn.”

Bewuste vervlechting

Het domein Gezondheid & Welzijn is voor Pelgrum duidelijk een mengelmoes van twee domeinen: enerzijds Gezondheid met de gezondheidszorg als systeem of context en anderzijds Welzijn. “Voor die vervlechting is bewust gekozen omdat gezondheidsvraagstukken vaak gepaard gaan met welzijnsvraagstukken. Neem leefstijl: mensen in armoede leven met veel stress en vinden het onder invloed van stress vaak moeilijker om gezonde keuzes te maken.”

Volgens Pelgrum is momenteel duidelijk behoefte aan een PD: “Ten eerste vanuit de burgers en de samenleving waar we een grote diversiteit en veel complexe vraagstukken zien: met veel migranten maar ook met veel vergrijzing. Ten tweede vanuit de beroepspraktijk, het werkveld, waar we te maken hebben met een grote druk op de zorg en met werkgevers die zichzelf de vraag stellen hoe ze ervoor kunnen zorgen dat het werk nog aantrekkelijk is. Een mooi voorbeeld zijn de verpleegkundigen: die willen enerzijds binding houden met hun doelgroep, de patiënten, en anderzijds vaak ook verder leren en professionaliseren. Voor een deel van hen is de PhD daarom minder aantrekkelijk. De PD voorziet in de doorgroeibehoefte en de behoefte aan een professionaliseringsslag door de praktijkgerichte insteek. Tegelijkertijd zorgt de PD ook voor een systeemverandering, die we heel erg nodig hebben: in de gezondheidszorg maar ook in bijvoorbeeld de jeugdzorg en de daklozenopvang.”

Domeinen verbinden

Voor al die complexe maatschappelijke uitdagingen zijn veel PD-kandidaten nodig. Pelgrum: “Hopelijk kunnen we daarvoor de komende periode het aantal PD-posities gaan uitbreiden. Daarom is het belangrijk dat we in deze pilot kijken naar elementen die bijdragen aan een succesvol PD-programma. Zowel het opleidingsprogramma, als de organisatiestructuur daaromheen. Bovendien moeten we de ruimte nemen om te ontdekken hoe breed ons domein eigenlijk is en om te kijken of we bruggen kunnen slaan tussen de zeven verschillende domeinen van de pilots. Want denken in domeinen is eigenlijk in vakjes denken.” Ze noemt een voorbeeld: “Neem het domein Leren & Professionaliseren. Dat is nauw verbonden met het welzijn van studenten. Of denk aan de knip waarmee je als Kind & Jeugd krijgt te maken bij 18- en 18+. En aan het feit dat je vervolgens al of niet onder de Jeugdzorg valt en dat dit bepalend kan zijn voor ondersteuningsmogelijkheden vanuit het onderwijs.”

Omdat Pelgrum duidelijk de meerwaarde van samenwerking ziet, vindt ze dat ook de volgende uitdaging voor de PD: “We moeten binnen het PD-programmateam gaan kijken hoe we die samenwerking tussen de domeinen gaan vormgeven.”

Brede vraagstukken

Pelgrum vindt het belangrijk om bij de PD enerzijds massa te creëren en om anderzijds in de volle bandbreedte de vraagstukken aan te gaan. “Daarom vind ik het mooi dat we alleen al in de waaier van de vijf kandidaten bij Gezondheid & Welzijn heel verschillende vraagstukken zien. Per september 2023 zijn alle vijf kandidaten ook daadwerkelijk gestart.”

Ze noemt twee voorbeelden van brede vraagstukken: “Een PD-kandidaat gaat vanuit het Deventer Ziekenhuis werken aan leefstijlbevordering op het snijvlak van het sociaal domein en de gezondheidszorg. Dat doen ze multidisciplinair, co-creatief, en innovatief samenwerken in én vanuit de beroepspraktijk. Dat maakt de praktijkrelevantie daarom heel groot. De leefomgeving, dus zorg en ondersteuning óók buiten het ziekenhuis, speelt daarbij een bepalende rol. In het PD-traject wordt gekeken naar een meer integrale samenwerking tussen gezondheidsdomein en welzijn. Een andere PD-kandidaat gaat aan de slag met het verbeteren van verslavings- en ggz-zorg voor jonge, Amsterdamse statushouders. Het voldoende bestaande voorlichtings- en ondersteuningsmateriaal bereikt de jongeren onvoldoende, waardoor ze zorg mislopen. Dit vraagt om een betere samenwerking tussen professionals uit zorg én welzijn.”

Binnen het lectoraat waar Pelgrum werkzaam is, Smart Health, wordt al veel in actiegerichte, kortcyclische en methodisch onderbouwde onderzoekscontext gewerkt. “Zo werken we veel samen met het lectoraat Industrial Design of Ambient Intelligence, wanneer het gaat om ontwerpgericht onderzoek en bij het ontwikkelen van een robot voor gezondheids- of welzijnsdoeleinden. Je hebt namelijk ervaring en expertise van beide lectoraten nodig. Het werkveld is weliswaar het domein gezondheid en welzijn maar je voegt er vanuit een ander domein een innovatieve oplossingsrichting aan toe. Die samenwerking is ook nodig om de grote maatschappelijke uitdagingen zoals het tekort aan zorgpersoneel op te lossen. Het is de meerwaarde van de PD dat je die ervaringskennis en veranderingskennis gaat toepassen in de praktijk. Daarmee ga je namelijk verder dan theoretische kennis alleen.”

Het kortcyclische werken en voortdurend bijstellen is ook kenmerkend voor de wijze waarop ze momenteel de PD-pilot vormgeven. Een voorbeeld: “In de Graduate Committee G&W waren er dit jaar acht PD-voorstellen waarvan er in eerste instantie drie waren gehonoreerd. Vervolgens zijn we gaan kijken naar en bespreken hoe de selectie van die drie tot stand is gekomen. Dat leverde waardevolle inzichten op over de kernconcepten van de PD. We kwamen bijvoorbeeld tot de ontdekking dat het bij sommige voorstellen meer draaide om kennisvragen dan om verandervragen. Daarbij wil je juist in deze pilotfase niet inboeten op het kwaliteitsniveau van de PD-voorstellen, we representeren namelijk het hoogste opleidingsniveau EQF8. Na evaluatiegesprekken met indieners kregen zowel beoordelaars als indieners meer inzicht in wenselijke vormgeving van het indienings- en beoordelingstraject, waarna er in een nieuwe ronde twee PD-voorstellen alsnog konden worden goedgekeurd. In die zin zijn we zelf als Graduate Committee ook kortcyclisch aan het werken en steeds aan het optimaliseren.”

Alle PD-voorstellen moeten, in ieder geval in de pilotfase, een focus hebben op het snijvlak van Gezondheid en Welzijn, zegt Pelgrum: “Dat betekent dat een PD-traject bijvoorbeeld nooit gericht kan zijn op een verbetertraject in de operatiekamer alleen. Het moet namelijk altijd gepaard gaan met een welzijnsuitdaging.”

Regionale functie

Vervolgens gaat Pelgrum in op de vraag wat de introductie van de PD voor de positie van hogescholen in het algemeen betekent: “Hogescholen hebben een belangrijke regionale functie. Hogescholen willen voor de regio ook een verbindende functie hebben. Met de PD bied je als hogeschool voor de professionals in de regio een doorgroeimogelijkheid tot op het hoogste niveau, met niet alleen bachelor en master, maar nu ook met een PD. Daarmee voorzie je als hogeschool in de complete waaier van opleidingsmogelijkheden zoals minister Dijkgraaf die graag ziet.”

Het is belangrijk dat een hogeschool de regio kent, zegt Pelgrum. “In een PD-traject heb je namelijk begeleiding op de werkvloer en vanuit de hogeschool, met lectoren en een werkveldbegeleiders. Alle functionarissen kennen de regio goed en de organisatie waarin het PD-traject in is gepositioneerd. Dit is nodig om zaken vanuit de werkvloer, bottom-up, te kunnen verbeteren.”

Pelgrum constateert dat in veel hogescholen onderwijs momenteel nog vaak is gescheiden van de lectoraten (het onderzoek). “De PD is een mooi voorbeeld dat je eigenlijk niet kunt kiezen tussen onderwijs en onderzoek. Het is zo met elkaar vervlochten vanwege het opleidings-, professionaliserings-, verander- én onderzoekskarakter, dat het juist daardoor zo goed past in de regiofunctie die hogescholen zo graag vervullen.”