Elly de Bruijn

Elly de Bruijn is lector Beroepsonderwijs aan Hogeschool Utrecht en bijzonder hoogleraar op hetzelfde thema aan de Open Universiteit. In die laatste hoedanigheid begeleidt ze onder meer PhD-studenten. De Bruijn, die van huis uit onderwijspsycholoog is, houdt zich al ruim 40 jaar bezig met onderzoek naar vraagstukken rond beroepsonderwijs. “Ik ben vooral geïnteresseerd in de vraag hoe je leren binnen het beroepsonderwijs verder brengt.” Tot 2022 was De Bruijn directeur van het Kenniscentrum Leren en Innoveren bij Hogeschool Utrecht, waar ook haar lectoraat onder valt. Ze is momenteel tevens voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Onderwijsresearch (VOR) en bestuurslid van de Europese pendant. 

Het domein

Professional binnen het domein Onderwijs: Leren & Professionaliseren zijn niet alleen degenen die die in het onderwijs werken (po, vo, mbo, ho en wo), maar ook andere professionals die iets doen met leerpraktijken ontwikkelen en faciliteren: “Dat betekent dat je het in dit domein ook hebt over alle HR-professionals in het bedrijfsleven. Samenvattend kun je zeggen dat we ons bezighouden met iedereen die iets doet met georganiseerde leerpraktijken. In die zin past ons domein ook bij de filosofie dat onderwijs niet alleen binnen de schoolmuren plaatsvindt maar ook op de werkplek.”

Voor De Bruijn is het duidelijk waarom het voor ‘haar’ domein belangrijk is om ook een PD te hebben. “Bij de PD gaat het om professionals die interventies doen, gesteund door praktijkgericht onderzoek. Met die interventies werken ze meteen aan de verbetering van hun praktijk en daarmee is het ook voor hun werkgevers interessanter. Ik hoor ook van de partners waarmee we werken dat ze te maken met moeilijke vraagstukken. Met die vraagstukken kunnen PD-kandidaten in de praktijk meteen aan het werk.”

Ze is duidelijk over de motivatie waarom ze zich bezig wil houden met het Professional Doctorate. “Ik vind de systeemverandering in ons stelsel met name interessant omdat er met de PD nu op niveau acht van de EKK een alternatief is voor de klassieke PhD. Voor ons domein maar ook voor alle andere domeinen.” Daarbij moet volgens De Bruijn wel aan twee belangrijke voorwaarde worden voldaan: “Je moet goed duidelijk maken wat het verschil is tussen de PD en de PhD. Daarnaast moet de PD op niveau zijn.”

Uitdagingen

In het Programmavoorstel Professional Doctorate Onderwijs: Leren & Professionaliseren zijn de uitdagingen opgesomd in het domein Onderwijs: Leren & Professionaliseren. “Het hele palet van uitdagingen in het onderwijs zoals leven lang ontwikkelen, HR, de topsectoren, lerarentekorten is relevant voor ons domein. De rode draad in alle maatschappelijke uitdagingen is die van lerende professionals, neem de energietransitie: het vraagt om professionals die blijven leren. Alleen een opleiding doen is niet meer genoeg. Voor ons als hbo-onderwijs betekent dat ook de uitdaging dat we blijvend werknemers een aantrekkelijk aanbod moeten bieden.”

Als ze inzoomt op specifiek het onderwijs, ziet De Bruijn ook de nodige uitdagingen: “Allereerst natuurlijk het enorme lerarentekort. Met trajecten als de PD hoop je aan een oplossing bij te dragen omdat je voor het beroep van leraar een toekomstperspectief en een doorgroeimogelijkheid biedt. Verder heb je bij onderwijs nog uitdagingen per sector:

• Bij het basisonderwijs moet je – met name in steden – meer in de wijken gaan samenwerken met andere professionals.
• Bij vo tussen twaalf en zestien heb je in ons systeem de scheiding in niveaus waar de leerlingen niet altijd baat bij hebben. Bij de PD gaat het er vervolgens niet om een les te ontwerpen, maar om na te denken over kansenongelijkheid, over mogelijke samenwerking tussen bijvoorbeeld vmbo en havo en over het ontwerpen van andersoortige leerroutes.
• Bij mbo en hbo gaat het om vragen als zorgen voor een goede plek voor het werkplekleren, ervoor zorgen dat kennisontwikkeling en leren in dezelfde omgeving kan plaatsvinden en nadenken over onderzoek. Daarbij heeft een docent een profiel dat verder gaat dan alleen vakkennis overbrengen. Ik zou me daarom goed kunnen voorstellen dat een PD-kandidaat aan de slag gaat met het ontwikkelen van leeromgevingen, in en in samenwerking met het werkveld.”

Voor de HR-professionals speelt de uitdaging om sturing én vorm te geven aan de wens vanuit de Human Capital agenda van de topsectoren om meer ‘learning communities’ in het werkveld te hebben. “Daarbij kan bovendien de agenda per regio verschillen. Daarom is het mooi dat we ons domein zeven hogescholen hebben om daarop in te spelen.”

Toegevoegde waarde voor het hele veld

De Bruijn vindt het belangrijk dat de kennis die de PD-kandidaten opdoen en de interventies die ze ontwerpen in het domein Onderwijs: Leren & Professionaliseren toegevoegde waarde heeft voor het hele veld. “Onze uitdaging is daarom ook: hoe zorgen we dat het handelingsrepertoire, de werkende interventies, toegankelijk worden voor anderen? Bij de PhD heb je de thesis en artikelen die gepubliceerd worden en daardoor deelbaar worden. Iets vergelijkbaars moet bij de PD ook, anders blijft de kennis bij die ene kandidaat of ene organisatie. Zelf denken we dat als we een flink aantal PD-kandidaten hebben die met een diversiteit aan vragen aan de slag gaan, dat we dan vanzelf ook meer generieke informatie, casuïstiek, voorbeelden en handelingen en kennis hebben die we voor het veld kunnen ontsluiten. We hebben ook de opdracht om voor ons domein een ‘kennisknooppunt’ te bouwen, zodat anderen – professionals in het onderwijs maar ook HR-professionals bij bedrijven – daarvan gebruik kunnen maken. Zo’n kennisknooppunt zou daarnaast verbindingen in dit domein kunnen leggen met kennis die gegeneerd wordt vanuit de PhD in relevante wetenschappen zoals Onderwijswetenschappen en Human Resource Management & Development. Daarbij is onze bijdrage meer ‘hoe doe je het?’, terwijl het wo fundamentele kennis op dit gebied levert.”

Status en onderwerpen PD-kandidaten

Het domein Onderwijs: Leren & Professionaliseren mag in deze pilot in totaal vijftien kandidaten opleiden. De Bruijn verwacht dat de eerste op 1 januari 2024 van start gaan. In etappes moeten daar tot 1 mei 2024 nog zeven bijkomen. Het domein wil dat maximaal een derde van de kandidaten uit het hbo komt en de rest van buiten. Het moet gaan om een complex vraagstuk, anders is het niet PD-waardig en kunnen de kandidaten geen portfolio opbouwen dat op niveau 8 (EQF) gewaardeerd kan worden. Bovendien moet je als PD-kandidaat zowel wat van de inhoud weten als veranderkundige zijn.”

Bij de selectie laat het domein de thema’s uit de kandidaten komen. Vervolgens worden ze geplot op de uitdagingen en de agenda vanuit het programmavoorstel. “We zeggen niet zoals bij andere domeinen ‘hier moet je wat op doen’, maar ‘kom maar met je idee’ en wij gaan kijken of het past. Daarbij kijken we ook of het totale aanbod van vraagstukken en kandidaten goed verdeeld is over ons veld.”

De PD-kandidaten zijn pioniers, maar ook het domein zelf is zoekende. “Daarom vormen we hierbij in ons domein ook echt een leergemeenschap met de kandidaten. Want de begeleiders leren zelf eveneens. Ik vind het zelf ook leuk dat we nog in die ontdekkingsfase zitten.”

Palet aan mogelijkheden

De Bruijn hoopt dat door de komst van de PD het hele palet aan mogelijkheden zichtbaar wordt. “Zelf ben ik lector en hoogleraar en ik vind het een rijkdom dat ik daarmee het hele spectrum van kennisontwikkeling en praktijkverandering in mijn bereik heb. Met de PD gaan we vanuit de praktijk via interventies proberen zaken voor elkaar te krijgen. Ik vind het mooi dat we straks in het hbo met de PD een route hebben waarin heel sterk het werkend leren centraal komt te staan. Bij de professionele master gaat het ook al vaak om werkenden die zich verder ontwikkelen.”

De PD is een ontwikkeling die in en voor alle werkvelden gestalte krijgt. De interventie zelf, dus het ontwikkelen van de PD als nieuwe loot aan de stam van het onderwijssysteem is in feite ook een vraagstuk die in ‘haar’ domein past. “In ons domein richten we ons immers ook op de systemische verandering die een georganiseerde leerpraktijk nodig heeft. Als we het nu met de PD voor elkaar krijgen om anders naar leren en opleiden op doctoraatsniveau te kijken en we straks een hele beroepsgerichte opleidingskolom tot en met niveau acht hebben kunnen we een alternatief bieden voor mensen met dezelfde ambities die graag uit de praktijk willen leren.”

De komende acht jaar gaan binnen de pilot met zeven domeinen 135 PD-kandidaten aan de slag. De Bruijn kijkt al verder: “Ik hoop dat we als we twintig jaar verder zijn echte samenwerkingen hebben tussen hbo en wo. Ik heb zelfs al de vraag gekregen van iemand die zijn PhD al heeft dat hij nu ook een PD zou willen hebben zodat hij over dat hele brede repertoire beschikt.”