Introductie

Herbert Koelman heeft een achtergrond in maritieme techniek en scheepsbouwkunde. Hij studeerde eerst aan de hbo en later aan de TU Delft. “Op de hbo werd ik opgeleid om handmatig allerlei technische berekeningen van schepen te maken op het gebied van onder meer snelheid en stabiliteit. Om dat werk te vergemakkelijken ben ik een computerprogramma gaan schrijven en heb ik vervolgens een bedrijf opgericht, SARC, dat software maakt voor maritiem Nederland. Vijf jaar geleden belde Welmoed van der Velde me met de vraag of ik geen lector wilde worden. Sinds 2018 ben ik twee dagen per week lector maritieme innovatieve technieken aan de NHL Stenden Hogeschool.”

Uitdagingen

Koelman vertelt met welke uitdagingen zijn lectoraat zich bezighoudt: “Qua onderzoek is dat allereerst de energietransitie. Een tweede uitdaging zijn de nieuwe mogelijkheden op het gebied van data, algoritmes en computerprogramma’s. Daarnaast speelt de vraag of de maritieme industrie als maakindustrie in Nederland zal blijven of zal verdwijnen naar het buitenland. Als je wilt dat die maakindustrie in Nederland blijft, zul je slimmer moeten gaan bouwen, slimmer moeten gaan ontwerpen en meer gerobotiseerd moeten gaan bouwen. Die behoefte is sterker geworden door de roep vanuit de maatschappij om strategische autonomie na COVID en de oorlog in Oekraïne. Resumerend kun je zeggen dat dit ook de thema’s zijn in technisch onderzoeksland in Europa en de VS.” Om die reden participeert het lectoraat in verschillende projecten. “Dit zijn deels door het NWO gefinancierde projecten in consortia met onder meer universiteiten en andere instituten.”

De maritieme sector is regelmatig voorloper bij ontwikkelingen. Dit komt aldus Koelman omdat er veel technici zijn die het onderste uit de kan willen halen en daarvoor alle middelen willen inzetten. “Bovendien realiseren we ons dat we van oudsher een vervuilende industrie zijn en is er echt een tendens om daar verbetering in aan te brengen. Onze industrie heeft daarin wel echt een uitvindersmentaliteit.” De maritieme industrie (scheepswerven, rederijen, ontwerpbureaus, marine) heeft daarnaast nog een ander voordeel zegt Koelman: “Het is compact. Iedereen kent elkaar. Daarom hebben we ook niet zoals andere lectoraten een kenniskring.”

Interessante onderzoeken

Koelman vertelt over interessante onderzoeken waar zijn lectoraat zich mee bezighoudt. “Een van de onderzoeken gaat over de extra weerstand van golven naast de weerstand die een schip van zichzelf al ondervindt. Voorheen werd het schip ontworpen en de motor vastgesteld aan de hand van een aanname, 15 procent. Nu wordt aan de hand van metingen met sensoren op het schip en gegevens over golven van weersatellieten onderzocht of die aanname klopt of moet worden bijgesteld.” Hij noemt nog een voorbeeld: “Nu worden stabiliteitsberekeningen nog met veel wiskunde gedoceerd op een traditionele manier die vaak niet aansluit bij de belevingswereld van onze hbo-studenten. Daarom is nu in samenwerking met gamedesigners een game gemaakt om het gevoel en het krachtenspel van stabiliteit van een schip over te brengen. Zodat studenten begrijpen waarom het belangrijk is.”

Kennislacunes

Volgens Koelman moet er ten aanzien van de praktische, technische uitwerking van de ambities nog veel onderzocht worden. “Neem de energietransitie. Op olie varen kan niet meer, maar welke brandstof moet je wel gebruiken? Hoe weeg je de verschillende alternatieven ten opzichte van elkaar? En werkt bijvoorbeeld een brandstofcel ook in een bewegend schip? Er zijn dus nog veel kennislacunes.” Datzelfde geldt voor AI en ICT. “Die gereedschappen kunnen handig zijn. Maar welke dan precies? Welke computers heb je daarvoor nodig en hoe rekenen die? Voldoende uitdagingen kortom waarmee PD-kandidaten aan de slag kunnen.” Koelman merkt in zijn contacten met de industriepartners dat zij wel geporteerd zijn van de PD. “Dat is vooral omdat ze vinden dat een PD praktischer is dan een PhD.” Zelf formuleert Koelman het vaak anders: “Bij een PhD moet je een boekje schrijven, bij een PD moet je iets maken dat werkt. Dat geldt overigens niet alleen voor fysieke zaken zoals motoren, maar ook voor algoritmes om data te verwerken en processen te optimaliseren.” Het betekent, aldus Koelman, dat je voortdurend de juiste balans moet zoeken tussen theoretisch begrip en praktijk: “Je moet enerzijds weten hoe het werkt, anders ben je als een kip zonder kop bezig. Anderzijds moet je steeds letten op de praktische bruikbaarheid.”

Projecten voor PD-kandidaten

Koelman noemt twee projecten. Bij het eerste project is zijn domein nog op zoek naar een PD-kandidaat. “Het gaat om D-SIDE, gericht op de veiligheid van marineschepen. Dit wordt uitgevoerd in een consortium van TU-Delft, TU-Eindhoven en NHL Stenden, waarbij onze inbreng wordt geleverd door een PD-kandidaat. De PD-bijdrage richt zich op de beschadiging van schepen, het inschatten daarvan (door mensen en door (veel) sensoren) en het genereren van voorstellen om een slechte veiligheidssituatie te verbeteren. Het aardige van dit project is dat het interdisciplinair is, omdat de invloed van de mens integraal wordt meegenomen, zowel aan het begin (inschatten schade) als aan het einde (wat is de beste manier om adviezen aan een mens te geven in een stresssituatie?) In dit project werken twee PhDs en één PD samen.”

Voor het tweede project is al een PD-kandidaat gevonden. Het gaat om een Europees Horizon-project: “Dat doen we met een aantal Scandinavische partners. Daarbij is onze taak om kennisgestuurd voorontwerpen van schepen te maken. Kennisgestuurd is anders dan datagestuurd. Voor datagestuurd heb je big data nodig en bij schepen hebben we niet miljoenen ontwerpen op de plank liggen waar we big data op kunnen toepassen. Daarom willen we het kennisgestuurd gaan doen. Het gaat kortom om het ontwikkelen van een gereedschapskist om efficiënt schepen te ontwerpen.” Ook voor dit onderzoek zocht Koelman een multidisciplinaire kandidaat: “De kandidaat moest enerzijds weten hoe een schip in elkaar zit en moest anderzijds aantoonbare ervaring hebben met dataverwerking en zaken als machine learning.”

Het domein Maritiem en het lectoraat van Koelman hebben de kandidaat het nodige te bieden: “Allereerst natuurlijk een vierjarige betaalde positie. Daarnaast kan de kandidaat in een enthousiast team werken aan de maatschappelijke problemen van vandaag. En ten derde: het is een prachtig entreekaartje naar werk in de maritieme industrie. Temeer daar je dit al vanaf het begin met alle partners samen doet. Daardoor ben je na een tijdje kind aan huis bij de bedrijven en instellingen.”