Professionele achtergrond (werk, studie)

Thijs van den Houdt studeerde eerst journalistiek en deed daarna een master in de filosofie van hedendaagse vraagstukken op Tilburg University. Hij studeerde af met een scriptie over de structuurverandering van de publieke ruimte door introductie van moderne media. “Die theorie kun je enerzijds bevragen en anderzijds doortrekken in het hedendaagse landschap. De vraag over hoe we samen – als burgers én als journalistiek werkveld – het publieke debat vormgeven ligt aan de basis van mijn werk als docent en als onderzoeker naar live journalistiek.” Van den Houdt is sinds drie jaar docent ethiek op Fontys Journalistiek in Tilburg en als onderzoeker aangesloten bij het lectoraat Designing Journalism. Daarnaast coacht hij aanstormend talent in de onderzoeksjournalistiek.

Onderwerp

Het onderzoek van Van den Houdt richt zich op live journalistiek als werkvorm binnen het journalistieke onderwijs. In de context van tanend vertrouwen in en bereik van de journalistiek ontstaan in Nederland en daarbuiten journalistieke bedrijven die zich richten op de live interactie met het publiek. Dit varieert van een soort TED talk tot een theatervoorstelling met muziek en dans. De gemene deler is de aanwezigheid (en daarmee dus ook de non-anonimiteit) van de nieuwsgebruiker.

Hij illustreert het aan de hand van een aantal voorbeelden:

• Het Markttheater werkte via journalistiek vooronderzoek aan een voorstelling over dakloosheid die werd opgevoerd op de markt of andere makkelijk toegankelijke plekken in Rotterdam en Amsterdam.
• In Polen voltrok het Contemporary Theater huwelijken van regenboogkoppels op het podium toen dat door politieke besluitvorming niet kon voor de wet.
• In Finland kwam een zenuwachtige journalist in kaplaarzen en waxjas het podium op om te vertellen over zijn expeditie naar het noordpoolgebied om daar een week tussen de walrussen te leven die steeds minder leefgebied hebben door klimaatverandering.

Het werkt: het publiek in Finland gaf aan met vertrouwen en plezier te hebben geluisterd naar een verhaal waarop ze normaal niet eens zouden hebben geklikt. Ze vonden het fijn de journalist te leren kennen en stelden juist ook diens eigen ervaringen, twijfels en emoties als mens op prijs.

Ook gebruik van fictie is daarbij niet uitgesloten volgens bezoekers, zolang journalisten transparant en benaderbaar zijn als het gaat over de verantwoording van hun werk. Met zijn onderzoek werkt Van den Houdt aan een curriculum live journalistiek dat gebruikmaakt van de enorme kansen die hier liggen, dat studenten voorbereidt op een veranderend journalistiek werkveld en dat balans zoekt met journalistieke kernwaarden zoals objectiviteit.

Persoonlijke motivatie

Van den Houdt vertelt over zijn persoonlijke motivatie voor het onderwerp: “Het journalistiek werkveld moet zichzelf steeds blijven bevragen en uitdagen als aanjager van het publieke debat. Het is onderdeel van de maatschappelijke verantwoordelijkheid die bij het vak hoort. Het kan in onze tijd best eenzaam voelen om het nieuws te volgen. Het is namelijk zelden iets om vrolijk van te worden. Bovendien sta je als nieuwsgebruiker in veel gevallen machteloos tegenover de onderwerpen waarover geschreven wordt. Daar komt nog bij dat het nieuws in steeds hogere mate gepersonaliseerd op je afkomt en jij door de centrifuge van algoritmische sociale media steeds verder in één hoek komt te staan. Het nieuws is persoonlijk en afstandelijk tegelijkertijd. Voor je het weet ben je afgehaakt. Het is niet mijn doel om het nieuws op te vrolijken, maar ik zoek, zowel persoonlijk als in de rol van journalist, wel degelijk naar verbinding en inleving om de wereld te begrijpen en te verwerken. Die verbinding kunnen en moeten we ook vanuit de journalistiek aanjagen en faciliteren.

De studenten met wie ik werk zijn vaak enorm creatief en hebben een brede culturele interesse. Het is fantastisch om samen met hen op zoek te gaan naar een nieuwe connectie met bronnen, collega’s en het publiek.”

Probleem oplossen

Volgens Van den Houdt zien niet alleen media met een focus op live journalistiek het potentieel, maar willen ook meerdere traditionele titels aan de slag met deze vorm. Sommige journalistiekopleidingen in Nederland bieden al onderwijs aan rondom live journalistiek. “Met mijn onderzoek wil ik in eerste instantie een brede basis leggen en concrete vormen bieden voor het integreren van live journalistieke onderzoeks- en publicatiemethoden in het journalistiekonderwijs. Uiteraard levert dit ook kennis en inzichten op voor de professionele praktijk.”

Aanpak

Van den Houdt doet zijn onderzoek via case studies binnen de opleiding. “Fontys Journalistiek werkt met verschillende projecten in de vorm van journalistieke rollen als Duider, Waakhond en Impactmaker. Binnen de rollen komt telkens een specifiek aspect van het journalistieke werk aan bod. Dat maakt het geschikt om live journalistiek onderwijs te ontwikkelen, te testen en erop te reflecteren om het daarna op basis van de gegenereerde inzichten te implementeren binnen afgebakende fases en componenten van het journalistieke proces. Een voorbeeld is een case study die ik wil gaan uitvoeren bij de rol Impactmakers, waarbij studenten via rollenspellen en co-creatie met ex-gedetineerden proberen tot alternatieve vormen van misdaadverslaggeving te komen.”

Waarom PD-traject

Van den Houdt legt uit waarom hij voor een PD-traject heeft gekozen: “Het PD-traject biedt ruimte voor intensief onderzoek, ondersteund door en voortbouwend op wetenschappelijke literatuur, maar uitgevoerd in de praktijk. Dit betekent dat ik in nauwe samenwerking met partners en het journalistieke werkveld op een heel directe manier kan interveniëren in het journalistiekonderwijs. Door artistiek onderzoek te doen komen innovaties tot stand als onderdeel van het makende proces, wat een prachtig kader biedt juist voor live journalistiek.”

Bereikt over vijf jaar

Van den Houdt wil dat live journalistiek over vijf jaar via een concrete methode en gebaseerd op stevig onderzoek een bedding heeft gevonden binnen het journalistiekonderwijs. “Daarmee staat het niet diametraal tegenover meer traditionele vertelvormen of waardes als objectiviteit, maar biedt het een verrijking van het landschap en bevraagt het constructief de journalistieke praktijk. Die inbedding komt tot stand door samenwerkingen en kennisdelingen met onze praktijkpartners – zowel media als journalistiekscholen in binnen- en buitenland. Binnen de school staat er over vijf jaar een sterk netwerk van studenten die samenwerken aan live journalistieke voorstellingen. Daarbij vind ik het goed nieuws dat de Journalistieke Theaterploeg nu al vorm krijgt!”

Nog leren

Van den Houdt weet wat hij nog moeilijk vindt: “Op dit moment vind ik het met name lastig om een helderdere planning te maken voor de eerste jaren, en daarmee ook mijn onderzoek steeds verder af te bakenen. Het gebeurt me meermaals dat ik na een gesprek met een supervisor of lector besef dat ik afdrijf van de kern en bijvoorbeeld spreek van ‘artistieke methodes’ om maar niet te hoeven omschrijven waar live journalistiek begint en eindigt. Die vraag krijg ik namelijk vrij regelmatig. Maar dat vertroebelt natuurlijk het uitgangspunt van mijn onderzoek. En het mooie is juist dat live journalistiek met een PD tijdens het onderzoek vorm krijgt en bevraagd mag worden.” 

Hulp PD-organisatie

Van den Houdt heeft duidelijk in beeld waar hij vanuit de PD-organisatie behoefte aan heeft: “Mijn cohort aan PD-kandidaten komt regelmatig bij elkaar om te praten over onderzoeksethiek en om bijvoorbeeld een conferentie te bezoeken over het ophalen van data in de kunsten. Dat is nuttig, want op die manier kun je de eerste stappen van je PD samen met andere kandidaten zetten, kom je erachter dat je niet de enige bent met vragen en kun je leren van anderen. Zulke ontmoetingen helpen me bij mijn eigen traject, raken aan de veelzijdigheid van een PD en mogen wat mij betreft frequent plaatsvinden – wat bij mijn weten ook het geval is.”

Droom

Van den Houdt is enthousiast over zijn droom: “Het zou geweldig zijn als er tegen het einde van mijn PD-traject een vanzelfsprekendheid ontstaat voor studenten en collega’s dat live journalistiek past bij – en een aanvulling is op – ons curriculum. Als dat lukt durven studenten te gaan proberen en kunnen docenten ervaring opbouwen met het beoordelen van live journalistiek op een manier die journalistiek veeleisend blijft, maar ook met een open blik ten aanzien van een ontwikkelend medialandschap.”

Spannend

Van den Houdt geeft aan wat hij nog spannend vindt: “Ik heb soms wat last van imposter syndrome, dus eigenlijk vind ik op dit moment alles spannend rondom mijn PD, ook omdat veel case studies nog moeten worden ontworpen. In het bijzonder vind ik het lastig om voor mezelf te bepalen wanneer ik voldoende ben ingelezen op het gebied van praktijkonderzoek voordat ik mij durf te begeven op die spreekwoordelijke dansvloer. Het kan aan het begin van zo’n onderzoek best overweldigend zijn hoe veel er al is geschreven over je onderwerp en over onderzoek zelf; je vraagt je af wat je allemaal gemist hebt en welke ruimte er nog is voor jouw puzzelstukje. Dat is natuurlijk ook de reden dat je begeleid wordt door promotors en werkveldsupervisors die inhoudelijk en onderzoekstechnisch ondersteuning kunnen bieden.”