Professionele achtergrond

Erik Slingerland omschrijft zichzelf als ‘doorstromer’. Hij deed eerst een bachelor bestuurskunde en vervolgens een master Applied Artificial Intelligence aan de hogeschool van Amsterdam. Binnen deze opleidingen hield hij zich constant bezig met digitalisering en ethiek.

Zijn professionele achtergrond is daarmee vooral te herleiden uit de praktijkprojecten en individuele onderzoeken. “Zo ben ik bij mijn bachelor afgestudeerd op een beroepsproduct waar ik een lesprogramma ontwikkelde voor raadsleden om hun te assisteren bij besluiten rondom nieuwe technologieën. Hierbij stonden drie vragen centraal: Kan het, Mag het en wil ik het? Mijn master heb ik afgerond met een project genaamd Hitloop waar wij keken naar hoe AI ingezet kan worden om de gebruikers te ondersteunen bij het maken van muziek in plaats van het proces vervangen. Hierbij was het doel om dit te doen zonder gebruik te maken van auteursrechtelijk beschermde muziek en waarbij de gebruiker aangemoedigd wordt zelf de muziek te maken met enkel inspiratie van het AI systeem.”

De rode lijn in de onderzoeken van Slingerland was altijd dat er een verbinding is van de technologie en ethiek. “De ontwikkeling en toepassing van technologie hebben ethische implicaties en hier kan bij het ontwerp al rekening mee worden gehouden. Binnen mijn werk bij de Hogeschool Utrecht ben ik hier ook mee bezig binnen verschillende onderzoeksprojecten.”

Onderwerp

Slingerland licht zijn onderwerp toe: “De toepassing van technologie is niet neutraal. De wijze waarop wij digitale applicaties ontwikkelen en toepassen hebben onderliggende normatieve waarden. Binnen het publieke domein is er in een toenemende mate aandacht voor publieke waarden en worden deze meegenomen in beleid. Vanuit de werkagenda waarden gedreven digitaliseren wordt ook vanuit de rijksoverheid de ambitie gesteld om dit in digitalisering te doen. Hierbij is een doel gesteld om inzichtelijk te maken in welke mate digitale applicaties voldoen aan publieke waarden. Dit is echter niet zo makkelijk. Welke publieke waarden zijn er? Hoe kunnen wij dit überhaupt meten? Hoe gaan wij om met ethische dillema’s tussen waarden? Hoe kunnen ontwikkelaars deze waarden mee nemen tijdens het ontwikkelen van applicaties?”

In het onderzoek van Slingerland, probeert hij hiervoor een toolbox te ontwikkelen. Hiermee kunnen ontwikkelaars, ambtenaren en andere geïnteresseerden ondersteund worden bij het nadenken over publieke waarden in software. De toolbox biedt instrumenten om dit in de praktijk toe te passen om zo keuzes te maken tijdens de ontwikkeling.

Persoonlijke motivatie

Slingerland ziet een toenemend belang van digitalisering in het publieke domein. “Ik merk echter dat de bestuurders vaak technische expertise missen om hier goed over te discussiëren en dat de ontwikkelaars onvoldoende zicht hebben op de bredere impact van hun applicaties. Met zowel een technische als bestuurlijke achtergrond hoop ik een brug te slaan tussen deze werelden.”

Probleem oplossen

Volgens Slingerland is een huidig probleem dat software lastig te toetsen is op meer conceptuele waarden. “De efficiëntie en prijs/kwaliteit verhouding is makkelijk. Maar inzichtelijk maken welke ethische implicaties de aanschaffing van software pakket A in plaats van pakket B heeft, is erg lastig vorm te geven. Terwijl tijdens de aanschaf en ontwikkeling van software veel keuzes mogelijk zijn die grote implicaties kunnen hebben. Met dit onderzoek moet het makkelijker worden om dit ethisch aspect mee te nemen. Hiermee wordt de software in het publieke domein beter doordat het beter voldoet aan onze publieke waarden.”

Aanpak

Het onderzoek heeft voornamelijk twee uitkomsten. Ten eerste een theoretisch raamwerk voor publieke waarden in digitalisering en ten tweede de toolbox om hiermee aan de slag te gaan. Deze toolbox bestaat uit drie onderdelen:

• Een werkwijze voor het in kaart brengen van relevante publieke waarden bij de ontwikkeling van een digitale toepassing.
• Een library van code chunks en design patterns die ontwikkelaars ondersteunt in het voldoen aan de geïdentificeerde publieke waarden.
• Instrumenten waarmee digitale toepassingen kunnen worden getoetst en geëvalueerd op basis van publieke waarden.

Slingerland licht toe: “Het raamwerk en de toolbox hebben elkaar nodig om impact te maken, maar zijn twee fundamenteel andere typen onderzoeken. Mijn aanpak is om de waarden eerst te achterhalen uit beleidstukken en papers. Dit wordt gevalideerd door middel van een delphi studie. Deze eerste set aan waarden kunnen uitgewerkt worden naar meetbare conceptualiseringen en eisen. Hierna zal dit worden verwerkt in de drie onderdelen van de toolbox. Hiermee worden via een agile werkwijze de toolbox en het raamwerk van publieke waarden iteratief getest met praktijkpartners. In dit proces wordt gebruik gemaakt van meerdere methoden uit bijvoorbeeld value sensitive design, design science research, etc. Hiermee worden op een iteratieve manier de onderdelen getest en verder ontwikkeld in de context waar het uiteindelijk gebruikt moet worden.”

Waarom PD-traject

Slingerland legt uit waarom hij voor het PD-traject heeft gekozen: “Na mijn master wilde ik mijzelf verder ontwikkelen in mijn onderzoeksvaardigheden. Ik vind het echter belangrijk dat mijn onderzoek in dienst staat van de praktijk. Fundamenteel onderzoek is nodig maar mijn passie ligt bij het toepassen van mijn onderzoek in een praktische context. De PD biedt mij de mogelijkheid om op het snijvlak van de theorie en praktijk te zitten waardoor ik kan zowel kan bijdragen aan de wetenschap als aan het werkveld. Ik zie dit ook als de meerwaarde van de PD. Door de state of the art van de wetenschap te verbinden aan de praktijk worden de nieuwe ontwikkelingen sneller in de praktijk gebracht wat een positief effect heeft op de samenleving.”

Bereikt over vijf jaar

Slingerland hoopt dat zijn onderzoek ervoor zorgt dat de discussie rondom digitalisering dieper gaat. “Er zijn veel kansen mogelijk met nieuwe technologieën zoals AI, maar als er onvoldoende wordt nagedacht over de negatieve gevolgen kunnen zij niet op een manier ingezet worden die bijdraagt aan de samenleving. Als mijn onderzoek ervoor kan zorgen dat deze discussies wel gevoerd worden, dan ben ik ervan overtuigd dat dit gaat leiden tot een betere digitale overheid en daarmee een betere samenleving.”

Nog leren

Slingerland weet wat hij nog moet leren: “Doordat mijn onderzoek sterk over ethiek gaat, is het van belang om veel te praten met mensen in de praktijk. Door de omvang van het onderzoek gaat dit zorgen voor een grote organisatorische opdracht. Ik denk dat mijn grootste leermoment wordt om dit op een goede wijze vorm te geven aangezien ik niet eerder zo sterk aan consortiumvorming heb hoeven te doen.”

Hulp PD-organisatie

Slingerland is onderdeel van een van de eerste lichtingen PD-kandidaten. “Ik merk nu al in mijn werk dat het soms lastig is om het PD-traject als geheel in te richten. Onderdeel van de eerste lichting zijn, biedt kansen om zelf te bepalen wat nodig is voor het onderzoek maar geeft ook minder houvast. Vanuit de PD-organisatie verwacht ik manieren om beter in contact te komen met de andere PD-ers om ervaringen te delen en zo de unieke uitdagingen die praktijkgericht onderzoek met zich mee brengt te kunnen bespreken.”

Droom

Slingerland heeft een droom: “Dat dit onderzoek een wezenlijke verbetering kan leveren aan de wijze waarop digitale applicaties worden ontwikkeld. Ik hoop dat mijn doel wordt bereikt en dat de volgende keer dat ik meepraat met het ontwikkelen van een systeem, dat meteen vanuit anderen wordt ingebracht dat het misschien niet handig is om X te doen omdat we daarmee tegen deze waarde in gaan en we misschien beter een andere techniek kunnen gebruiken.”

Spannend

Slingerland vindt het managen van de partners nog spannend. “Doordat het onderzoek ingericht is om in de praktijk iteratief te valideren en het product aan te passen, is het van belang dat de partners actief betrokken blijven. Hoe langer het project doorgaat, hoe meer partijen hierbij betrokken zijn. Ik vind het nog spannend om na te denken over hoe ik deze partners actief kan blijven betrekken gedurende het hele traject.”