Professionele achtergrond (werk, studie)

Jochem Jansen is sinds 2023 onderzoeker bij het European Tourism Futures Institute (ETFI) van NHL Stenden Hogeschool. ETFI is verbonden aan de Academy of Leisure and Tourism en is een kennis- en expertisecentrum gespecialiseerd in toekomstonderzoek en scenarioplanning voor vrije tijd, recreatie en toerisme. Jansen heeft een achtergrond in Tourism Management en heeft in 2011 de MA in International Leisure and Tourism Studies afgerond van (destijds) Stenden Hogeschool, Leeuwarden. Zijn masterscriptie richtte zich op ontwikkelingsstrategieën voor duurzaam toerisme in de regio's Northland en Southland van Nieuw-Zeeland. Inmiddels is Jansen ruim twaalf jaar werkzaam in verschillende rollen in het hoger onderwijs op het gebied van Leisure & Eventsmanagement. Zijn voornaamste onderwijs- en onderzoeksinteresses hebben betrekking op de ontwikkeling van (duurzame) toeristische bestemmingen, placemaking, strategic foresight en scenarioplanning.

Onderwerp

Het onderzoek van Jansen richt zich op het anticiperen op de toekomst(en), binnen de ontwikkeling en governance van natuur-toeristische bestemmingen. Hij licht toe: “Dit onderwerp relateert aan een aantal grote transitievraagstukken waar landelijke gebieden in Nederland mee te maken hebben rondom natuur, water, landbouw, energie, wonen en het evenwichtig gebruik van schaars beschikbare ruimte. Zo ook met betrekking tot recreatie en toerisme binnen dergelijke bestemmingen. Deze opgaven vragen doorgaans om een integrale en gezamenlijke aanpak binnen het netwerk van betrokken stakeholders. Ik ben van mening dat het Leisure, Tourism en Hospitality domein hierin een sleutelrol kan spelen als overkoepelende drager voor ruimtelijke transities. Juist omdat zoveel van deze thema’s samenkomen in de context van ‘de toeristische bestemming’. Ik wil onderzoeken hoe toekomstvisies voor recreatie en toerisme effectief kunnen worden omgezet in collectieve actie, binnen dergelijke, veelal complexe, multi-stakeholder samenwerkingsverbanden.”

Persoonlijke motivatie

Binnen het onderwerp komen twee interesses samen die Jansen heel fascinerend vindt: “Allereerst is dat de relatie tussen ‘mens en omgeving’ binnen de context van leisure en toerisme. Daarbij gaat het over interactie (tussen bijvoorbeeld bewoner en bezoeker, maar ook ten opzichte van de fysieke omgeving); deze interactie heeft weer invloed op de ‘beleving’ van de verschillende betrokkenen, maar ook op de positieve en negatieve impacts ervan op de fysieke omgeving. Het tweede punt van interesse is ‘de toekomst’. Uiteraard wederom in de context van leisure en toerisme. De toekomst is per definitie ongrijpbaar en onzeker, aangezien deze alleen bestaat in hoe we daar in het hier en nu over nadenken en ons toe verhouden. Hoe kunnen we die toekomst meer naar voren halen in het heden, om huidige keuzes beter vorm te geven? Zodat dit hopelijk leidt tot meer gewenste toekomsten?”

Probleem oplossen

Jansen licht toe welk probleem hij wil oplossen: “Oplossen vind ik een grote belofte, maar waar ik in praktische zin aan bij zou willen dragen raakt aan een veel gebezigde uitspraak: ‘we moeten het samen doen’. Integrale samenwerking is een belangrijk onderwerp in de context van governance en ontwikkeling van toeristische en recreatieve bestemmingen. Maar ook in relatie tot toekomstonderzoek in algemene zin. Ik vind dat een interessant vraagstuk. Want dat is makkelijker gezegd dan gedaan. HOE doen we dat dan? Juist dat ‘samen doen‘ leidt zo vaak tot vele werk- en stuurgroepen en ambitieuze toekomstvisies en ingewikkelde documenten. Dit eindigt echter vervolgens niet altijd in innovatieve oplossingen of duurzame veranderingen. Hoe werken we daadwerkelijk gezamenlijk en effectief aan dergelijke complexe transitievraagstukken binnen het Leisure, Tourism en Hospitality domein? Niet alleen vanuit bestuurlijk beleidsperspectief, maar juist door ook betrokkenheid en verbondenheid met (lokale) stakeholders op alle niveaus te stimuleren. Voorbij aan alleen incidenteel vragen om ‘input’, maar juist in gezamenlijkheid zaken écht aanpakken.”

Aanpak

Jansen koppelt zijn onderzoek aan Nationaal Park Alde Feanen, dat zich wil (door)ontwikkelen tot een zogenaamd ‘Nationaal Park Nieuwe Stijl’. “Nationale Parken Nieuwe Stijl (NPNS) zijn unieke gebieden in Nederland, waar natuur, landschap en cultuur samenkomen. Er is hier een nieuwe aanpak waarbij er naast natuur en biodiversiteit ruimte is voor cultuurhistorie, landbouw, steden, dorpen, ondernemers en recreatie. Door gebruik te maken van een participatieve en co-creatieve aanpak met betrokken stakeholders, wil ik binnen mijn PD-onderzoek een prototype ontwerp ontwikkelen voor (wat ik vooralsnog beschrijf als) een 'Anticipatory Futures Stakeholder Lab’. Een ‘infrastructuur’ gericht op continue en gezamenlijke anticiperende activiteiten, om opvolging en invulling te geven aan de trajecten naar de toekomst van het nationale park nieuwe stijl. Waarbij recreatie en toerisme hierbinnen uiteraard de focus zijn.

Ook wil ik het onderzoek verbinden aan de vertrekpunten van de Agenda Natuurinclusief 2.0 van Collectief Natuurinclusief. Een landelijk initiatief dat streeft naar een natuurinclusieve samenleving in 2050. De focus ligt daarbij op het toevoegen, versterken en verrijken van natuur in Nederland waarin we dagelijks leven, wonen, werken, reizen, spelen en recreëren. Ook de vrijetijdseconomie is vertegenwoordigd hierbinnen.”     

Waarom PD-traject

Jansen was gelijk geïnteresseerd toen hij hoorde over het PD- traject en de pilot die hiervoor werd opgezet: “Een sterke verbinding met de praktijk heb ik altijd belangrijk en waardevol gevonden, zowel binnen mijn onderwijspraktijk als binnen het doen van onderzoek. Een PhD-traject heb ik in het verleden ook wel eens overwogen. Daarbij liep ik er echter tegenaan dat een dergelijk traject destijds te weinig praktisch georiënteerd en oplossingsgericht voelde. Bij het lezen van de opzet van het PD-traject was dit juist niet het geval. Het kwam dan ook over als precies hetgeen wat ik zocht om mij op onderzoeksvlak, qua kennis en expertise, persoonlijk en professioneel door te ontwikkelen. De praktijkgerichte aanpak en de ontwerpgerichte onderzoeksaanpak vind ik daarbij dus met name interessant.”

Bereikt over vijf jaar

Jansen geeft aan wat hij over vijf jaar bereikt wil hebben: “Allereerst hoop ik uiteraard dat ik tegen die tijd middels mijn onderzoek heb kunnen bijdragen aan de noodzakelijke transities in relatie tot het Nationaal Park Alde Feanen. En daarmee lokaal ook positieve impact heb kunnen hebben door middel van het onderzoek. Maar het doel is ook dat inzichten en lessen uit het onderzoek breder van nut kunnen zijn in de context van gebiedsontwikkeling voor recreatie en toerisme.

Op persoonlijk vlak hoop ik natuurlijk ook veel geleerd te hebben en mezelf te hebben ontwikkeld als onderzoeker. En ja het is wellicht cliché, maar de weg ernaartoe is daarbij voor mij het belangrijkste. Het (hopelijk dan wel bereikte) eindpunt wat betreft dit PD-traject zie ik daarbij slechts als een nieuw punt van vertrek en niet zozeer als het doel op zich.

Tot slot hoop ik middels mijn ervaringen binnen deze pilot ook een bijdrage te kunnen leveren aan de ontwikkeling en inbedding van het PD-traject binnen het hbo.”

Nog leren

Jansen geeft aan wat hij nog moet leren: “In het PD-traject speelt de ontwikkeling binnen drie specifieke rollen een belangrijke rol. Dit zijn de rol als onderzoeker, als professional en als innovator. In relatie tot al deze rollen heb ik denk ik veel te leren en ontdekken. Bijvoorbeeld op het vlak van academische onderzoeksvaardigheden; methodologisch in de zin van het opzetten en uitvoeren van ontwerpgericht onderzoek; maar ook als facilitator binnen stakeholder processen, en in het opzetten en uitvoeren van interventies binnen de beroepspraktijk.”

Hulp van PD-organisatie

Jansen licht toe welke hulp hij van de PD-organisatie verwacht: “In basis behelst deze PD dat we in gezamenlijkheid ook veel zullen moeten pionieren. Ik hoop dat de infrastructuur van de PD-organisatie ons als kandidaten daarin kan ondersteunen. Ik hoop daarin veel te leren en samen te werken met andere PD-kandidaten en ook gemotiveerd te raken door de onderzoeksactiviteiten die zij uitvoeren. Ook ondersteuning in de interactie met het graduate netwerk van academici, experts en onderzoekers binnen de wereld van recreatie en toerisme in Nederland, is iets wat ik erg nuttig vind en waarbij de PD-organisatie zeker een rol kan spelen.”

Droom

Jansen probeert niet te veel te dromen, maar juist vooral te doen. “Maar als ik toch iets moet noemen op persoonlijk vlak: dan hoop ik dat ik door middel van dit traject mezelf meer als expert zie (of op z’n minst als ervaringsdeskundige), binnen het intrigerende vakgebied van toekomstonderzoek, strategic foresight en scenarioplanning, evenals wat betreft bestemmingsontwikkeling binnen recreatie en toerisme.”  

Spannend

Jansen geeft eerlijk toe dat hij in zekere zin best veel spannend vindt. Tegelijkertijd ziet hij het juist ook als een mooi avontuur. “In basis ben ik iemand die houdt van structuur, vooruitplannen en weten waar ik aan toe ben. In dit pilottraject waar er nog veel onontgonnen terrein is, en in een complex promotieonderzoek met veel onbekende variabelen, is een veerkrachtige opstelling en mindset een benodigde constante. Dat geeft in die zin ook rust en een ankerpunt, waarmee ik het geheel ook meer probeer te zien als uitdagend dan spannend.”