Professionele achtergrond (werk, studie)

Lieke Dalstra werkt sinds december 2020 bij de opleiding Voeding en Diëtetiek aan de Hanzehogeschool Groningen. Ze maakte daarvoor tijdens de master Healthy Aging Professional voor het eerst kennis met het thema ‘Gezonde leefomgeving’. Ze boog zich tijdens die master voor een Europees onderzoeksproject over het creëren van een gezonde en actieve leefomgeving samen met de inwoners van de wijk. Ze werd bij de afronding van de master gevraagd om als praktijkonderzoeker aan de slag te gaan voor de innovatiewerkplaats Meer Gezonde Jaren voor Appingedam (destijds nog Man Made Blue Zone Appingedam). Bij de innovatiewerkplaats kwam echter al snel de focus op de inzet en begeleiding van studenten te liggen, die met elkaar meer meters konden maken in de praktijk. Dalstra werkte in die periode met haar collega’s hard aan het bestendigen van de samenwerking tussen de gemeente, welzijnsorganisatie, eerstelijnszorg en de Hanzehogeschool, aan het bepalen van de gezamenlijke koers en werkwijze en aan een verdere uitbreiding van het netwerk. Dalstra: “De boodschap richting studenten was daarbij helder: begin en eindig bij de eindgebruiker, kijk voor wie je daadwerkelijk aan de slag bent en maak gezamenlijk meters.” Zelf miste Dalstra – ondanks alle mooie stappen binnen de innovatiewerkplaats – het ‘met de voeten in de klei’ staan. Totdat ze dat alsnog kon realiseren in het kader van een Professional Doctorate.

Onderwerp

De PD van Dalstra gaat over de invloed van de leefomgeving op de leefstijl van de inwoners van Appingedam. Ze geeft daarbij aan dat dat om verschillende redenen extra complex is: “In Appingedam ligt de gemiddelde levensverwachting een stuk lager dan elders in Nederland. Een bekende oorzaak daarvan is de sociaaleconomische achterstand. Daar komt bij dat Appingedam in het aardbevingsgebied ligt. Mensen hebben jaren in onzekerheid geleefd: wel of geen nieuw huis? Wel of geen versterking van het bestaande huis? En later ook vragen als: voldoet mijn huis wel of niet aan mijn verwachtingen? Waar ligt mijn nieuwe huis? Wie worden mijn buren? Waar wonen mijn oude buren straks? Inmiddels zijn delen van wijken opnieuw opgebouwd, maar liggen ook delen aan puin of gaan nog op de schop. Kortom, Appingedam zit midden in de versterkingsopgave. Door alle onzekerheid rondom de aardbevingsproblematiek zijn inwoners veelal het vertrouwen in de overheid verloren. Er wordt nog altijd veel wrok gevoeld richting onder meer overheidsinstanties.”

Toch brengt het feit dat wijken momenteel opnieuw worden opgebouwd ook kansen met zich mee, aldus Dalstra. “De sociale- en fysieke omgeving in en rondom de heropgebouwde wijken moet opnieuw worden ingericht. We doen dat het liefst samen met de inwoners. Dat vergt echter ook een andere handelswijze van de betrokken professionals en beleidsmakers. Door inspanningen van de innovatiewerkplaats ontstaat er beetje bij beetje meer ruimte voor de wensen en behoeften van de inwoners. Aan dit PD-traject de taak om dat wat we al geleerd hebben bij elkaar te brengen en onze werkwijze verder te ontwikkelen zodat we kunnen toewerken naar een gezonde leefomgeving samen met de inwoners van Appingedam.”

Persoonlijke motivatie

Dalstra heeft de leefstijl van mensen altijd al erg interessant gevonden. “Daarnaast vond ik het ook altijd erg interessant hoe gezondheid eerder werd gemeten aan de hand van de aan- of afwezigheid van ziekte. Dat zegt natuurlijk niets over of iemand gelukkig is en/of zich gezond voelt. Ook viel het me van jongs af aan op dat het maken van gezonde keuzes niet altijd vergemakkelijkt wordt door de sociale- en fysieke omgeving waarin je leeft. Dit tezamen met dat inwoners echt een centrale rol hebben in dit onderzoek maakt dat ik erg enthousiast ben.”

Probleem oplossen

Het probleem in Appingedam is volgens Dalstra duidelijk: de gemiddelde levensverwachting ligt in Appingedam een stuk lager dan elders in het land en er heerst veel onrust rondom de versterkingsopgave. Tegelijkertijd ziet ze ook kansen omdat de leefomgeving ook opnieuw ingericht moet worden. “We zouden graag willen dat de inwoner zich weer eigenaar voelt van zijn of haar leefomgeving. Deze insteek vraagt echter wel een andere werkwijze van zowel de professionals als de beleidsmakers. Met dit PD-traject hoop ik samen met bewoners, professionals en beleidsmakers een substantiële bijdrage te leveren aan een leefomgeving die beter aansluit bij de wensen en behoeften van bewoners, zodat de leefomgeving aanzet tot leefstijlverbetering en uiteindelijk tot gezondheidsverbetering ofwel meer gezonde levensjaren.”

Aanpak

Dalstra wil eerst de huidige situatie vanuit het oogpunt van de inwoners van Appingedam inzichtelijk te maken. “Zodra we een huidige situatieschets hebben zou ik graag in willen zoomen op de definitie van gezondheid volgens de inwoners van Appingedam en daarnaast zou ik graag verder willen gaan met de wensen- en behoefteninventarisatie onder de inwoners. Vervolgens kunnen we op basis daarvan samen met de inwoners een keuze maken in zowel hoe we naar gezondheid kijken als op welke ‘cases’ we dan vervolgens willen inzoomen voor het vervolg van dit traject.”

Waarom PD-traject

Dalstra is duidelijk wat haar in een PD-traject aanspreekt: “Wat ik met name belangrijk vind is dat in een PD-traject de praktijk centraal staat en dat de ruimte er is om vanuit de behoeften van de inwoners te redeneren en daardoor ook ruimte te laten voor dat waar we nog zicht op gaan krijgen. Daarnaast vind ik het leuk om samen met mensen te mogen leren. Allemaal elementen die erg mooi in dit PD-traject passen.”

Bereikt over vijf jaar

Dalstra hoopt dat ze over vijf jaar kan terugkijken op een leerzame PD-periode. Maar dat is niet het enige: “Ik hoop met name een deel van de Damsters met dit traject het gevoel van eigenaarschap over hun leefomgeving te hebben gegeven. Daarnaast hoop ik dat een deel van de Damsters daardoor gelukkig is met hun leefomgeving en dat we het op zo’n manier hebben weten te doen dat deze leefomgeving een bijdrage levert aan een langer en gelukkiger leven, op welke manier dat dan ook mag zijn. Tenslotte hoop ik ook dat onze aanpak op andere plekken in Nederland van waarde kan zijn.”

Nog leren

Dalstra wordt erg vanuit de praktijk gedreven en gaat daarin altijd op zoek naar rijke praktijkervaringen elders. “We doen in Appingedam al mooie dingen. Waar ik tijdens dit PD-traject graag meer aandacht aan zou willen besteden is het systematisch borgen van wat we doen en dit ook op zo’n manier weten op te schrijven dat dit ook elders bruikbaar is.”

Droom

Dalstra heeft ook een droom: “Dat we met dit traject waardevolle tools ontwikkelen die ook elders in het land van waarde zijn. Ik zou trots zijn als de Damster aanpak echt een begrip wordt. Dat de gemeente met hun inwoners zich echt een andere manier van werken eigen maakt. En dat op termijn de Damsters nog lang en gelukkig zullen leven dankzij deze aanpak.”

Spannend

Dalstra blijft de combinatie tussen enerzijds het praktijkgerichte onderzoek en anderzijds de wetenschappelijke component spannend vinden. “Idealiter komt dit bij elkaar. Maar de uitdaging blijft: hoe zorg ik ervoor dat mijn handelingen voldoende (wetenschappelijk) zijn onderbouwd, maar dan wel op zo’n manier dat ik niet het momentum in de innovatie zelf verlies.”