Het was een interactieve boeiende sessie met volop mogelijkheden om met de zaal in gesprek te gaan. Naast kwartiermaker van de PD Frank van der Zwan-Scholtz van de Vereniging Hogescholen stonden twee kandidaten en een begeleidende lector on stage. Voor lector Jos Sanders van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen was dit een belangrijke bijeenkomst “waar we met nog meer mensen kunnen delen wat de PD inhoudt.” Hij wil dat de pilot voor de PD alle ruimte en kansen krijgt: “Draag deze pilot, help hem uitvoeren, leer daarvan, bepaal dan je oordeel en bezie of de PD bijdraagt aan de brede welvaart en daarin echt onmisbaar is.”

Interveniëren in complexe praktijken

Volgens Van der Zwan-Scholtz is het goed om aan de bachelor-master-leerlijn in het hbo een eigen doctoraatstraject toe te voegen. Een traject dat gelijkwaardig is aan die van de universiteiten maar wel anders is ingericht: “Onze PD-kandidaten leren interveniëren in complexe praktijken met naast begeleiding van lectoren ook betrokkenheid van werkveldpartners. Die rol van change-agent is hard nodig omdat de wereld om ons heen steeds complexer wordt. Als je in een wereld - waar alles met alles samenhangt - verandering teweeg wilt brengen, heb je mensen nodig die daarvoor geëquipeerd zijn. Onze PD-kandidaten zijn zowel professional, vernieuwer, veranderaar als onderzoeker.”

Pilot in zeven brede maatschappelijk relevante domeinen

De PD is nu nog een pilot die de Verenging Hogescholen en Regieorgaan SIA hebben opgezet op uitnodiging van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Van der Zwan-Scholtz: “We hebben gekozen voor een pilot in zeven brede maatschappelijk relevante domeinen waar in vier jaar tijd 135 kandidaten starten. Het is voor ons de uitdaging om binnen landelijke kaders zeven domein- specifieke PD’s te laten draaien. Tegelijkertijd moeten we de toegevoegde maatschappelijke waarde van de PD aantonen.” Sanders voegt toe: “In het verlengde van de professionele masters is dit niet meer dan een logische stap.” Hij zou graag nog meer willen samenwerken met de universiteiten. “Zeker om de PhD’s en PD’s onderling meer uit te laten wisselen. De PD-kandidaten hebben behoefte aan meer theorie en de promovendi juist aan meer praktijk.” Voor Van der Zwan-Scholtz is het thema van het congres ‘Aan de slag met Brede Welvaart’ voor de PD bijna een vanzelfsprekendheid: “In de ontwikkelfase hebben alle domeinen een programma gemaakt waarmee ze een bijdrage leveren aan zowel de uitdagingen van de branche als de brede welvaart.”

Met praktische vraagstukken het verschil maken

De aanstaande PD van Jenny Zwijnenburg in het domein Gezondheid & Welzijn gaat in de kern over het verminderen van sociaal isolement. Sociaal contact lijkt in deze tijd met zoveel sociale media eenvoudig: ”In mijn gezin was elk lid dit weekend in contact met een ander. Soms live maar ook veel via allerlei sociale platforms.” Maar er zijn ook mensen die die mogelijkheden niet kunnen benutten. “Zij hebben geen sociaal netwerk en dat heeft een zeer negatieve invloed op de kwaliteit van leven.” Voor haar PD was Zwijnenburg in Rotterdam actief op diverse locaties met zogenaamde vangnetwerken. Groepen waar mensen in een sociaal isolement een vervangend sociaal netwerk vormen met elkaar. Ze werd er zelfs Sociaal Werker van het Jaar mee. “Ik ben eerder al met een PhD gestart en kwam al snel tot de ontdekking dat de praktijk niet zo zit te wachten op vijf wetenschappelijke artikelen.” Toen ze hoorde van de PD had ze gelijk iets van ‘dit is echt voor mij’. Met haar PD wil ze achterhalen hoe vangnetwerken kunnen worden opgeschaald en verbonden thema’s kunnen worden geagendeerd. Dat vraagt een methodische verdieping, een coaching on the job traject voor sociaal werkers die er zelf mee aan de slag willen, een oplossing voor duurzame financiering en een bestendige samenwerking met de GGZ. De meerwaarde van de PD ten opzichte van andere trajecten vat Jenny in één zin samen: “In de PD kun je echt met praktische vraagstukken aan de slag. Ik kijk heel erg uit naar de ruimte om ermee aan de slag te gaan.”

PD voor professionals die echt iets willen veranderen

Jos Sanders begeleidt kandidaat José Cuperus in het domein Leren & Professionaliseren. Zij gaat vanuit Radboudumc aan de slag met het vergroten van het adaptief vermogen van een ecosysteem. Het gaat dan concreet om het opzetten van centra voor geïntegreerde zorg. Volgens Sanders is José een kritische meedenkende kandidaat die met haar onderwerp perfect in de PD past: “De PD staat open voor mensen die wel op EQF-niveau 8 kunnen denken maar niet de ambitie hebben om een proefschrift te schrijven. Ze willen met hun interventies juist een verandering teweegbrengen.” En die verandering is in de zorg hard nodig: “Het ontbreekt aan kennis en er is sprake van handelingsverlegenheid in interprofessioneel samenwerken. Dat vraagt om andere manieren van samenwerken en José wil in het adaptief vermogen van het domein stappen zetten. Heel praktisch willen ze handvatten en richtlijnen voor de veranderaar maken zodat een lerend systeem ontstaat.”

Mensen eigen leefstijltoolkit laten ontwikkelen

Agustín Martínez Caram is in zijn PD aan de slag met het bevorderen van een gezonde leefstijl door middel van nieuwe media-kunstinterventies. Hij was altijd een zelfstandig kunstenaar en is in 2020 verbonden geraakt met Hanzehogeschool Groningen. Dat heeft nu in 2023 geresulteerd in een PD met als mooie titel: ‘Lifestyle and Digital Sovereignty. A new media arts approach to collective technological empowerment for holistic care.’ Martínez over zijn PD: “We creëren kunstinstallaties waar je eigen data vertaalt in een ruimtelijke ervaring van licht en klank. De installatie is geen doel op zich, maar moet het gesprek op gang brengen.” Artificial Intelligence speelt bij het project van Martínez een grote rol: “Ik ben al in 2017 gestart met werken met AI. We zien nu, mede door de opkomst van ChatGPT, hoe belangrijk dat wordt.” Hij wil mensen meer deel laten zijn van het proces. “Het probleem is dat het nog steeds gaat om het verbeteren van de algoritmes maar het zou meer om de mensen moeten gaan. Ik zie de computer als een muzikaal instrument. Dat maakt het voor veel mensen veel toegankelijker omdat muziek heel dicht bij ons ligt. Om een positieve kracht te kunnen zijn, moet AI toegankelijk en transparant zijn.” De PD van Martínez is gericht op het creëren van een AI toolkit voor de burgers zodat ze hun leefstijl kunnen verbeteren.

Wanneer is een PD geslaagd?

Uit de zaal kwamen hele praktische vragen. Bijvoorbeeld over de gevolgen van het niet behalen van de doelen die aan het begin van een PD-traject worden gesteld. En dat raakt gelijk de kern van de PD. Het gaat juist om het interveniëren in de beroepspraktijk en daar weer van te leren. Sanders: “Onze kandidaten moeten op niveau 8 leren interveniëren. Dat die interventies uiteindelijk niet leiden tot een oplossing zou kunnen, maar het doel van de PD is de weloverwogen interventie. Kandidaten moeten er over nadenken en dan doen. En dan weer denken en nog een keer doen. Dat is praktijkgericht toegepast onderzoek maar ook wetenschap.” Volgens Sanders kun je uiteindelijk tot de conclusie komen dat je van alles hebt geprobeerd maar dat het PD vraagstuk op zichzelf niet is 'opgelost’. “Heb je dan als PD-kandidaat gefaald? Nee. Je hebt als kandidaat geleerd te interveniëren in complexe situaties. Als je daar goed op reflecteert dan maak je daarin stappen. En misschien heb je de oplossing dichterbij gebracht omdat we nu in ieder geval weten wat we niet moeten doen.” Van der Zwan-Scholtz voegde toe: “Kandidaten maken ook een portfolio dat aan de Europese eisen voldoet. Ze laten in het portfoliosysteem zien dat ze de gestelde leerdoelen halen.” Zwijnenburg zat heel praktisch in de wedstrijd: “Ik kan niet het hele sectorprobleem oplossen. Het gaat in de PD om het interveniëren in de praktijk. Ik denk dat een verschil met een PhD is dat je tussentijds na een interventie kunt bijsturen en een andere oplossing kunt zoeken als de eerste niet blijkt te werken.”

Voor wie is de PD?

Ook naar de instroommogelijkheden was het publiek nieuwsgierig. Van der Zwan-Scholtz: “We richten ons voor de PD op drie doelgroepen. De praktijkprofessional die zich verder wil ontwikkelen en een verandertraject wil inzetten. Hbo-personeel dat als docent/onderzoeker is betrokken bij de beroepspraktijk en nu niet een PhD buiten de instelling hoeft te doen. De derde groep betreft doorstromers vanuit de master die zichzelf verder willen ontwikkelen.” Voor Van der Zwan-Scholtz is het bij die laatste groep wel belangrijk dat ze voldoende praktijkervaring hebben opgedaan. “Het gaat om complexe praktijken dan is het wel fijn dat je daar kennis van hebt. Daarom zijn praktijkbegeleiders in het proces heel belangrijk. Je moet echt in de praktijk met die interventies aan de slag kunnen gaan.” Zwijnenburg sloot daarbij aan: “Voor mij is het belangrijk aan een vraagstuk te werken waar de praktijk echt om vraagt. Dan maak je echt impact.” Dat laatste wordt van harte ondersteund door Sanders die de PD als een verrijking van het onderwijslandschap beschouwt. “Ik zie heel veel mensen die interveniëren in die complexe praktijken. Zij vinden het niet voldoende om alleen maar een proefschrift te schrijven maar denken en doen wel degelijk werk op dat niveau. Waarom bieden we die mensen niet ook de kans om zich op dat niveau dan te gaan onderscheiden? Misschien is de PD wel EQF-niveau 9, want échte verandering in de praktijk teweegbrengen op basis van theoretische kennis zou best nog een slagje complexer kunnen zijn dan die kennis te ontwikkelen in een PhD en die op te schrijven in een proefschrift.” Sanders wil met de PD vanuit de theorie in verbinding met de praktijk komen tot transities die écht zichtbaar leiden naar brede welvaart. “De PD kan daarbij een belangrijke missing link zijn die nu wordt opgevuld.”